rhombus Διατροφή για παιδιά και γονείς

Ώθηση, έμπνευση, καθοδήγηση. Ατομικά και ομαδικά.

Η παιδική ηλικία με την ευαισθησία της και τις ιδιαίτερες ανάγκες της απαιτεί ιδιαίτερο εστιασμό και φροντίδα. Ιδιαίτερη  σημασία έχει και η παιδική διατροφή. Βοηθητική είναι η υποστήριξη και καθοδήγηση των γονέων ώστε να κατανοούν και να διαχειρίζονται πιο λειτουργικά τις διατροφικές ανάγκες του παιδιού και τις δυσκολίες που μπορεί να προκύπτουν. Το θέμα της διατροφής έχει ψυχοσωματικές διαστάσεις και η διατροφική συμπεριφορά αφορά τη σωστή θρέψη και ανάπτυξη του παιδιού σε όλα τα επίπεδα.

Η διατροφή συνδέεται συχνά με τα συναισθήματα του παιδιού και τη σχέση με τους γονείς. Για παράδειγμα συχνά παιδιά βγάζουν αντίδραση ή θυμό προς τους γονείς μέσω του να αρνούνται να φάνε. Πολλές φορές προσπαθώντας να τραβήξουν την προσοχή των γονέων εμφανίζονται χειριστικά και δημιουργούν έντονο πρόβλημα και ένταση στους γονείς που δεν ξέρουν πως να τα διαχειριστούν. Μπορεί να τρώνε πολύ ή καθόλου ή άτσαλα πετώντας τρόφιμα ή να είναι υπερκινητικά και να σηκώνονται από το τραπέζι. Βέβαια αυτό έχει σχέση και με την ένταση που μπορεί να υπάρχει στο παιδί για δικούς του λόγους (π.χ. από το σχολείο ή τις σχέσεις με άλλα παιδιά) ή λόγω της γενικότερης έντασης που υπάρχει στην οικογένεια ή εκείνη τη στιγμή στο τραπέζι όπως θα δούμε αναλυτικά παρακάτω.

Κεντρικό ρόλο στην διαμόρφωση της διατροφικής συμπεριφορά των παιδιών παίζουν τα πρότυπα διατροφής και σχέσης με το φαγητό που λαμβάνουν από το οικογενειακό πλαίσιο καταρχήν και κατόπιν από το ευρύτερο π.χ φίλοι, συγγενείς, σχολείο. Αυτό αφορά αφενός τις διατροφικές τάσεις και προτιμήσεις, δηλαδή αν τα παιδιά βλέπουν τους γονείς να τρώνε φρούτα είναι πολύ πιθανό να έχουν και εκείνα την ίδια τάση. Αντίθετα αν δεν τρώνε  εκείνοι, όσο και να λένε στα παιδιά πόσο καλά είναι ή ότι πρέπει να τα τρώνε δεν πρόκειται να το πετύχουν. Οπότε το παράδειγμα μετράει και όχι τα λόγια. Ειδικά κιόλας όταν υπάρχει και πίεση τότε στο παιδί θα δημιουργηθεί τάση για αντίδραση. Το παράδειγμα επηρεάζει συχνά και τις γευστικές προτιμήσεις και επιλογές, ακόμη και με την οπτική επαφή. Για παράδειγμα αν βλέπει το παιδί συνέχεια κόκα κόλα ή αλκοόλ ακόμη και αν δεν πίνει όταν είναι πολύ μικρό, μεγαλώνοντας είναι πολύ πιθανό ότι θα θέλει να δοκιμάσει.

Επίσης μια άλλη διάσταση αφορά το παράδειγμα σχέσης με το φαγητό και το σώμα που λαμβάνει το παιδί από τους γονείς. Δηλαδή, είναι πολύ πιθανό ένα παιδί να αναπτύξει πρόβλημα στη σχέση του με το φαγητό-σώμα αν κάποιος γονιός ή και οι δύο έχουν οι ίδιοι θέμα π.χ αγωνία για την ρύθμιση βάρους και ενασχόληση με δίαιτες.  Ακόμη αν το παιδί έχει βιώσει τον γονιό να χρησιμοποιεί το φαγητό ως διέξοδο ή καταφύγιο ή ως τρόπο εκτόνωσης συναισθημάτων ή ως τρόπο αυτοτιμωρίας ή επιβράβευσης είναι πιθανό να ακολουθήσει και το ίδιο αυτό το πρότυπο. Το παιδί μιμείται ακόμη βλέποντας τον γονιό πως τρώει. Αν απολαμβάνει το φαγητό του με αίσθηση μέτρου και ηρεμίας ή αν τρώει με το ζόρι, ενοχικά ή παρορμητικά.

Σε αυτό το σημείο είναι καίριο να τονιστεί πόσο ρόλο παίζει η ψυχολογική ατμόσφαιρα του σπιτιού και της οικογένειας στην δημιουργία της γενικής διατροφικής συμπεριφοράς ή σε μεμονωμένες εκφράσεις της.  Είναι επιβαρυντικό αν υπάρχουν συχνά τσακωμοί ή ένταση ακόμη και αν δεν εκδηλώνονται πχ ανεκδήλωτος θυμός στους γονείς (ή στη σχέση τους). Τότε είναι πιθανό το παιδί να είναι ανήσυχο και να μη θέλει να φάει ή να τρώει άτσαλα ή ασταμάτητα ανάλογα και με το πρότυπο κάποιου γονέα ή αντίθετα με αυτό. Π.χ η μαμά πέφτει με τα μούτρα στο φαγητό και το παιδί επίσης, ή αντίθετα το παιδί δεν θέλει να φάει. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι ψυχολογικά σφουγγάρια όλης της ψυχολογικής ατμόσφαιρας του σπιτιού-οικογενειακού συστήματος και η συμπεριφορά τους είναι συχνά καθρέφτης, καμπανάκι οικογενειακών ή γονεϊκών συμπτωμάτων.

Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει στην διατροφική διαπαιδαγώγηση του παιδιού, μαζί με τα πρότυπα και πως χρησιμοποιούν οι γονείς το φαγητό των παιδιών τους, αν δηλαδή αυτό εξυπηρετεί απλούς διατροφικούς σκοπούς ή ο γονιός προσπαθεί λανθασμένα να πετύχει άλλους στόχους μέσα από αυτό. Για παράδειγμα συχνά χρησιμοποιείται το φαγητό για να σταματήσει του παιδί να κλαίει ή να φωνάζει, μαθαίνοντας έτσι το παιδί να καταπίνει τα συναισθήματά του και να τρώει χωρίς να έχει ανάγκη, κάτι που μπορεί να συνεχίσει και στην πορεία της ζωής του. Επίσης νιώθει ότι ο γονιός προσπαθεί να το ξεφορτωθεί με αυτόν τον τρόπο. Τα παιδιά όλα τα καταλαβαίνουν! Σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούν οι γονείς το φαγητό, σε συνεχή βάση, ως τρόπο επιβράβευσης (πχ. Φάε γλυκό επειδή έφερες καλούς βαθμούς) ή τιμωρίας (επειδή έκανες ζημιά δεν θα σου πάρω παγωτό) ή και τα δύο. Ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελούν τα αντιφατικά μηνύματα «φάε» τη μία φορά π.χ ως επιβράβευση ή για να ησυχάσεις και «μη φας» την άλλη ως τιμωρία ή γιατί είσαι χοντρό -και πρέπει να χάσεις βάρος- ή για να μην γίνεις. Με αυτόν τον τρόπο δεν βοηθιέται το παιδί να αναπτύξει καθαρή σχέση με το φαγητό και μπορεί να οδηγήσει σε μη υγιή αντιφατική διατροφική συμπεριφορά και αργότερα στην ενήλικη ζωή. Είναι βέβαια κατανοητό πόσο δύσκολο είναι πολλές φορές για τους γονείς να διαχειριστούν διάφορες πλευρές της παιδικής συμπεριφοράς,  που τους ωθούν σε λύσεις που θα δώσουν μια «επείγουσα» διέξοδο, αρκεί να μην γίνονται η μόνιμη λύση. Εννοείται είναι απολύτως απαγορευτική οποιαδήποτε πίεση ή κακοποίηση του παιδιού για να φάει ή να μη φάει.

Οι γονείς χρειάζεται να γνωρίζουν ότι τα παιδιά πολύ εύκολα μεταφράζουν ως αποδοχή-αγάπη τις στάσεις και τα σχόλια τους, ως προς το φαγητό και το σώμα των ίδιων, άλλων  ή βέβαια των παιδιών τους. Έτσι λοιπόν αν λέω στο παιδί μου “πω πω πως έχεις γίνει έτσι που πάχυνες”, το παιδί το παίρνει ως ότι δεν είναι αποδεκτό και αγαπητό όπως είναι!

Όλα τα παραπάνω σχετίζονται με ένα μεγάλο κεφάλαιο της παιδικής διατροφής που είναι το θέμα της ρύθμισης βάρους και πως επηρεάζεται από τη στάση των γονιών και της κοινωνίας π.χ στα πλαίσια του σχολείου. Παραπάνω αναφερθήκαμε στο τι είναι καλό να αποφύγει κανείς είτε είναι γονιός είτε γενικά ασχολείται με παιδιά ως συγγενής π.χ θεία-ος, παππούς-γιαγιά, νονός-νονά και φροντιστής-νταντά, δάσκαλος-παιδαγωγός. Στην επόμενη ενότητα θα μιλήσουμε περαιτέρω για το τόσο σημαντικό θέμα της παχυσαρκίας στις μικρές ηλικίες.

Παιδική Παχυσαρκία

Για όλους του λόγους που περιγράφηκαν νωρίτερα, η διατροφή του παιδιού και άρα και το βάρος του συνδέεται με πολλούς διατροφικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που χρειάζονται φροντίδα και αλλαγές αν είναι δυσλειτουργικοί και δημιουργούν αυξημένο ή μειωμένο βάρος. Το παιδί επηρεάζεται πολύ από το περιβάλλον του ρουφώντας σαν σφουγγάρι συναισθήματα και συμπεριφορές. Μιμείται ή αντιδρά, μαθαίνει πως να σχετίζεται με την τροφή και το σώμα του. Μαθαίνει πως να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και την ζωή του γενικά και σε συσχέτιση με το φαγητό.

Εδώ να επισημάνουμε ότι είναι απαράδεκτη η κατάκριση του παιδιού στο σπίτι ή στο σχολείο για το βάρος του ή το φαγητό του. Όπως είδαμε και παραπάνω αυτό λαμβάνεται από το παιδί ως απόρριψη και είναι ένα βασικό αίτιο της παχυσαρκίας. Το παιδί καθώς νιώθει άσχημα δεν μειώνει το φαγητό όπως αναμένουν οι γονείς. Αντίθετα ξεσπάει χειρότερα προσπαθώντας να βρει ανακούφιση και ευχαρίστηση στην τροφή.

Χρειάζεται επίσης μεγάλη προσοχή να μην μπαίνουν τα παιδιά σε διαδικασία δίαιτας και στέρησης, καθώς μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ελλειπή ανάπτυξη, αρνητική επίδραση στον μεταβολισμό και στην ψυχοσωματική υγεία και εξέλιξη στην πάροδο των χρόνων. Γίνεται δυσμενής αρχή για ύπαρξη προβλήματος στο βάρος και συνεχή ενασχόληση με δίαιτες,  χωρίς αποτέλεσμα, σε όλη τη ζωή του ανθρώπου. Το παιδί (και ο ενήλικας) λόγω της στέρησης ωθείται σε αντισταθμιστικό, αντιδραστικό φαγητό. Με αυτόν τον τρόπο μπαίνει σε έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο, στέρησης και υπερφαγίας, που όχι μόνο δεν λύνει το θέμα, αλλά το επιδεινώνει. Ταυτόχρονα δημιουργούνται  παράλληλες αρνητικές επιδράσεις όπως αίσθημα ματαίωσης και ανικανοποίητου, χαμηλής αυτοεκτίμησης, αίσθημα αποτυχίας και συνεχής αυξομείωση κιλών (επιβάρυνση υγείας). Υπάρχουν παραδείγματα ανθρώπων που διαταράχθηκε η θερμορύθμιση τους  ( έχουν άλλη σωματική θερμοκρασία αντί για 36,6) έπαθαν αναιμία κ.α. Απαγορεύεται λοιπόν να υπάρχει στέρηση, αυστηρότητα και τιμωρία.

Ταυτόχρονα δεν βοηθάει ούτε το να υπάρχει χάος και το παιδί να τρώει οτιδήποτε και οποτεδήποτε. Αυτή η αναρχία δεν βοηθάει το παιδί να μάθει να ακούει τις ανάγκες του και να βρίσκει το μέτρο του, διαμορφώνοντας αρμονική διατροφή. Αισθάνεται χάος και αβεβαιότητα καθώς και πρήξιμο ή άλλα σωματικά συμπτώματα. Αισθάνεται χαμένο και μπερδεμένο μεταξύ απόλαυσης, εκτόνωσης, δυσαρέσκειας και ενοχών (όταν υπάρχει και επίκριση από μεγάλους ή συνομηλίκους). Επομένως είναι καλό να αποφεύγονται τα άκρα.

Είναι αναγκαία, λοιπόν, η ειδική παρέμβαση εκπαίδευση όλων  (γονέων, δασκάλων, φροντιστών) ώστε να “επιτρέπεται” το κάθε παιδάκι να έχει το βάρος που μπορεί να έχει και ταυτόχρονα να παίρνει ουσιαστική καθοδήγηση μέσα από το παράδειγμα καθώς και με ήρεμη, υγιή οριοθέτηση και  ώθηση μέσα από το παιχνίδι και.

Στόχος είναι η διαμόρφωση αρμονικών διατροφικών συνηθειών με ένταξη όλων των τροφίμων. Όπως και στους ενήλικες μόνο έτσι γίνεται πραγματικά αλλαγή. Είναι ανάγκη να  εδραιωθεί στο παιδί ο φυσιολογικός τρόπος διατροφής, που ορίζεται από τις ανάγκες του και που το παιδί χρειάζεται να μάθει να ακούει τα μηνύματα (π.χ. αίσθημα πείνας και κορεσμού). Επίσης είναι σημαντικό να έχει μια διατροφή πλήρη σε θρεπτικά συστατικά. Γευστικά, χορταστικά, πλήρη γεύματα μπορούν να μειώσουν πολύ και την ανάγκη για κατανάλωση γλυκών.  Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται να δοθεί στο να μάθει το παιδί να απολαμβάνει πραγματικά το φαγητό του. Να εστιάζεται στην γεύση της κάθε μπουκιάς!

Συμπερασματικά τα παιδιά χρειάζεται να λαμβάνουν κατάλληλη διατροφική φροντίδα και αντιμετώπιση που συνίσταται ως προς:  το Περιεχόμενο:

  • Ποιοτικά γεύματα, από φυσικές πρώτες ύλες, εύγευστα και επαρκή. Προσοχή στα επεξεργασμένα-τυποποιημένα τρόφιμα ή με συντηρητικά ή άλλα χημικά καθώς επίσης σε λιπαρά κακής ποιότητας όπως τα υδρογονωμένα.
  • Ισορροπημένη διατροφή ως προς τα θρεπτικά συστατικά πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπαρά και φυτικές ίνες καθώς επίσης ως προς βιταμίνες και μέταλλα. Καλό είναι να προτιμούνται τρόφιμα κυρίως φυτικών πηγών όπως όσπρια, λαχανικά, φρούτα και ξηροί καρποί. Επιπλέον από την ομάδα του κρέατος καλύτερο είναι το λευκό κρέας, κοτόπουλο και κυρίως ψάρι ενώ το κόκκινο κρέας να αποφεύγεται συχνότερα από μία φορά την εβδομάδα. Σημειώνεται ότι θα μπορούσε να υιοθετηθεί και ισορροπημένη  πλήρως χορτοφαγικής διατροφή.
  • Σημαντικό είναι να αποφεύγονται τα άκρα στο αλάτι και την ζάχαρη. Να γίνεται εστιασμός στην συνολική ποιότητα, προτίμηση στο θαλασσινό αλάτι ή Ιμαλαιων και στην καστανή ζάχαρη, το μέλι, τη μελάσα, τη ζάχαρη καρύδας ή σιρόπι αγαυης.

Τρόπος φαγητού, συνήθειες, σχέση με το φαγητό,  στάσεις και συμπεριφορές γονέων:

  • Διαχείριση από τους γονείς των ψυχολογικών αιτιολογικών παραγόντων, θετικό κλίμα οικογένειας και φαγητού. Επίλυση συγκρούσεων και βοήθεια από ειδικό αν χρειάζεται.
  • Υγιή ισορροπημένα πρότυπα διατροφικών επιλογών και συμπεριφορών.
  • ποιοτική παρασκευή γευμάτων πλούσιων σε φροντίδα και αγάπη!
  • Μη στερητικές πρακτικές και Άρση κάθε κριτικής ως προς το σώμα ή το φαγητό. Η απαγόρευση δεν προτείνεται γιατί θα δημιουργήσει τάση στέρησης και κατόπιν βουλιμίας, καθώς επίσης θα έχει και κοινωνικές επιπτώσεις ένταξης στα κοινωνικά πλαίσια, ομάδες.
  • Στόχος είναι να χτιστεί η αυθόρμητη ισορροπία-μέτρο (φυσιολογικός τρόπος διατροφής) καθώς επίσης λειτουργική σχέση αγάπης, χαράς-απόλαυσης και αυτοφροντίδας. Αυτή η εδραίωση είναι εφικτή με κατάλληλη καθοδήγηση.

Πολύτιμες είναι παρεμβάσεις:

  • στα σχολεία όπου τα παιδιά μαθαίνουν, μέσα από το παιχνίδι, τον φυσιολογικό, απολαυστικό, ισορροπημένο τρόπο διατροφής με σεβασμό στις ψυχοσωματικές ανάγκες τους και ιδιαιτερότητες.
  • ενημέρωσης δασκάλων
  • εκπαίδευσης σε ομάδες γονέων
  • στα κυλικεία
  • πρόληψης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε επίπεδο δήμων και εθνικό επίπεδο.

Ας προσπαθήσουμε όλοι λοιπόν να δώσουμε μια γλυκιά ώθηση στα μικρά πλασματάκια της ζωής μας!

 

Scroll to Top