Παιδική διατροφή

         Η παιδική ηλικία με την ευαισθησία της και τις ιδιαίτερες ανάγκες της απαιτεί ιδιαίτερο εστιασμό και φροντίδα. Σημαντική  είναι και η παιδική διατροφή, η υποστήριξη και καθοδήγηγηση των γονέων ώστε να κατανοούν και να διαχειρίζονται πιο λειτουργικά τις διατροφικές ανάγκες του παιδιού και τα θέματα που μπορεί να προκύπτουν. Το θέμα της διατροφής έχει ψυχοσωματικές διαστάσεις και η διατροφική συμπεριφορά αφορά τη σωστή θρέψη και ανάπτυξη του παιδιού καθώς επίσης συνδέεται συχνά με τα συναισθήματα του παιδιού και τη σχέση με τους γονείς. Για παράδειγμα συχνά παιδιά βγάζουν αντίδραση ή θυμό προς τους γονείς μέσω του να αρνούνται να φάνε. Πολλές φορές προσπαθώντας να τραβήξουν την προσοχή των γονέων εμφανίζονται χειριστικά και δημιουργούν έντονο πρόβλημα και ένταση στους γονείς που δυσκολεύονται να τα διαχειριστούν.

          Κεντρικά στοιχεία σε σχέση με την διατροφική συμπεριφορά των παιδιών είναι πρώτον τα πρότυπα διατροφής και σχέσης με το φαγητό που λαμβάνουν στο οικογενειακό πλαίσιο αρχικά και κατόπιν στο ευρύτερο περιβάλλον π.χ φίλοι, συγγενείς, σχολείο. Αυτό αφορά αφενός τις διατροφικές τάσεις και προτιμήσεις, δηλαδή για παράδειγμα αν το παιδί βλέπει τους γονείς να τρώνε φρούτα, θα έχει και αυτό αυτή την τάση ενώ αντίθετα όσο και να του λένε οι γονείς πόσο καλά είναι και να του δίνουν να φάει, χωρίς να τρώνε οι ίδιοι, δεν πρόκειται να το πετύχουν. Οπότε το παράδειγμα μετράει και όχι τα λόγια.

          Μια άλλη διάσταση αφορά το παράδειγμα σχέσης με το φαγητό και το σώμα, που λαμβάνει το παιδί από τους γονείς. Δηλαδή, είναι πολύ πιθανό ένα παιδί να αναπτύξει πρόβλημα στη σχέση του με το φαγητό-σώμα αν κάποιος γονιός ή και οι δύο έχουν οι ίδιοι θέμα π.χ αγωνία για την ρύθμιση βάρους και ενασχόληση με δίαιτες.  Ακόμη αν το παιδί έχει βιώσει τον γονιό να χρησιμοποιεί το φαγητό ως διέξοδο ή καταφύγιο ή ως τρόπο εκτόνωσης  συναισθημάτων ή ως τρόπο αυτοτιμωρίας ή επιβράβευσης, είναι πιθανό να ακολουθήσει και το ίδιο αυτό το πρότυπο. Το παιδί μιμείται ακόμη και το αν βλέπει τον γονιό να απολαμβάνει το φαγητό ή αν τρώει με το ζόρι ή ενοχικά η παρορμητικά ή με αίσθηση μέτρου και ηρεμίας.

          Σε αυτό το σημείο είναι καίριο να τονιστεί πόσο ρόλο παίζει η ψυχολογική ατμόσφαιρα του σπιτιού και της οικογένειας στην δημιουργία διατροφικής συμπεριφοράς ή σε μεμονωμένες εκφράσεις της.  Για παράδειγμα αν έχει υπάρξει τσακωμός ή ένταση ή υπάρχει ανεκδήλωτος θυμός ή ένταση στους γονείς ή στη σχέση τους είναι πιθανό το παιδί να είναι ανήσυχο και να μη θέλει να φάει ή να τρώει άτσαλα ή ασταμάτητα ανάλογα με το πρότυπο κάποιου γονέα ή αντίθετα με αυτό. Π.χ η μαμά πέφτει με τα μούτρα στο φαγητό και το παιδί επίσης, ή αντίθετα το παιδί δεν θέλει να φάει. Ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι ψυχολογικά σφουγγάρια όλης της ψυχολογικής ατμόσφαιρας του σπιτιού -οικογενειακού συστήματος και η συμπεριφορά τους είναι συχνά δείγμα, καθρέφτης ή καμπανάκι οικογενειακών ή γονεϊκών συμπτωμάτων.

          Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει στην διατροφική διαπαιδαγώγηση του παιδιού, μαζί με τα πρότυπα και το πως χρησιμοποιούν οι γονείς το φαγητό των παιδιών τους, αν δηλαδή αυτό εξυπηρετεί απλούς διατροφικούς σκοπούς ή ο γονιός προσπαθεί λανθασμένα να πετύχει άλλους στόχους μέσα από αυτό. Για παράδειγμα συχνά χρησιμοποιείται το φαγητό για να σταματήσει του παιδί να κλαίει ή να φωνάζει, μαθαίνοντας έτσι το παιδί να καταπίνει τα συναισθήματά του και να τρώει χωρίς να έχει ανάγκη, κάτι που μπορεί να συνεχίσει και στην πορεία της ζωής του. Επίσης νιώθει ότι ο γονιός προσπαθεί να το ξεφορτωθεί με αυτόν τον τρόπο. Τα παιδιά όλα τα καταλαβαίνουν!

          Σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούν οι γονείς το φαγητό, σε συνεχή βάση, ως τρόπο επιβράβευσης ή τιμωρίας ή και τα δύο. Αυτό δεν βοηθάει το παιδί να αναπτύξει καθαρή σχέση με το φαγητό. Ιδιαίτερα μπερδευτικά είναι τα αντιφατικά μηνύματα «φάε» τη μία φορά π.χ ως επιβράβευση ή για να ησυχάσεις και «μη φας» την άλλη ως τιμωρία ή γιατί είσαι χοντρό και πρέπει να χάσεις βάρος. Αυτή η αντίφαση δημιουργεί τεράστια σύγχυση στο παιδί και μπορεί να αναπτύξει μη υγιή, αντιφατική διατροφική συμπεριφορά και αργότερα ως ενήλικας. Είναι βέβαια κατανοητό πόσο δύσκολο είναι πολλές φορές για τους γονείς να διαχειριστούν διάφορες πλευρές της παιδικής συμπεριφοράς,  που τους ωθούν σε λύσεις που θα δώσουν μια «επείγουσα» διέξοδο, αρκεί να μην γίνονται η μόνιμη λύση. Εννοείται είναι απολύτως απαγορευτική οποιαδήποτε πίεση ή κακοποίηση του παιδιού για να φάει ή να μη φάει.

          Οι γονείς χρειάζεται να γνωρίζουν ότι τα παιδιά πολύ εύκολα μεταφράζουν ως αποδοχή και αγάπη ή μη, στάσεις των γονιών ως προς το φαγητό και το σώμα τους. 

          Ένα μεγάλο κεφάλαιο της παιδικής διατροφής είναι το θέμα της ρύθμισης βάρους και η στάση των γονιών και της κοινωνίας π.χ στα πλαίσια του σχολείου.  Είναι απαράδεκτη η κατάκριση του παιδιού στο σπίτι ή στο σχολείο για το βάρος του. Και όμως συμβαίνει για αυτό χρειάζεται ειδική παρέμβαση εκπαίδευση όλων  (γονέων, δασκάλων, μαθητών) ώστε το κάθε παιδάκι να έχει το βάρος που μπορεί να έχει.

          Για όλους του λόγους που περιγράφηκαν νωρίτερα, η διατροφή του παιδιού και άρα και το βάρος του συνδέεται με πολλούς διατροφικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που χρειάζονται φροντίδα και αλλαγές αν είναι δυσλειτουργικοί και δημιουργούν αυξημένο ή μειωμένο βάρος στο παιδί. Είναι σημαντικό να γίνεται εστιασμός στα αίτια και όχι να γίνονται απαγορεύσεις και να δίνονται δίαιτες στα παιδιά.

Προσοχή! Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την ελλειπή ανάπτυξη του παιδιού, αρνητική επίδραση στον μεταβολισμό και στην ψυχοσωματική υγεία και εξέλιξη στην πάροδο των χρόνων. Γίνεται η αρχή για ύπαρξη προβλήματος στο βάρος, σε όλη τη ζωή του ανθρώπου και συνεχή ενασχόληση με δίαιτες, χωρίς αποτέλεσμα.

          Στόχος είναι η διαμόρφωση αρμονικών διατροφικών συνηθειών μαζί με όλα όσα αγαπάει το παιδί. Όπως και στους ενήλικες μόνο έτσι γίνεται πραγματικά αλλαγή, αλλιώς το παιδί (ή ο ενήλικας) λόγω της στέρησης ωθείται σε αντισταθμιστικό, αντιδραστικό φαγητό. Με αυτόν τον τρόπο μπαίνει σε έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο, στέρησης και υπερφαγίας, που όχι μόνο δεν λύνει το θέμα, αλλά το επιδεινώνει με  παράλληλες αρνητικές επιδράσεις όπως αίσθημα ματαίωσης και ανικανοποίητου, χαμηλής αυτοεκτίμησης, αίσθημα αποτυχίας και συνεχή αυξομείωση κιλών (επιβάρυνση υγείας). Είναι ανάγκη να ενεργοποιηθεί στο παιδί ο φυσιολογικός τρόπος διατροφής, που ορίζεται από τις ανάγκες του, που το παιδί χρειάζεται να μάθει να ακούει (π.χ. αίσθημα πείνας και κορεσμού). Επίσης είναι σημαντικό να έχει μια διατροφή πλήρη σε θρεπτικά συστατικά. Γευστικά, χορταστικά, πλήρη γεύματα μπορούν να μειώσουν πολύ και την ανάγκη για κατανάλωση γλυκών.  Ιδιαίτερη έμφαση χρειάζεται δοθεί στο να μάθει το παιδί να απολαμβάνει πραγματικά το φαγητό του. Να καταλαβαίνει την γεύση της κάθε μπουκιάς!

          Συμπερασματικά, τα παιδιά χρειάζεται να λαμβάνουν κατάλληλη διατροφική φροντίδα και αντιμετώπιση που συνίσταται σε:

• Διαχείριση από τους γονείς των ψυχολογικών αιτιολογικών παραγόντων
• Υγιή ισορροπημένα πρότυπα
• Μη στερητικές πρακτικές
• Άρση κάθε κριτικής ως προς το σώμα ή το φαγητό
• Παρεμβάσεις στα σχολεία όπου τα παιδιά μαθαίνουν, μέσα από το παιχνίδι, τον φυσιολογικό, απολαυστικό, ισορροπημένο τρόπο διατροφής με σεβασμό στις ψυχοσωματικές ανάγκες τους και ιδιαιτερότητες.
• Παρεμβάσεις ενημέρωσης δασκάλων
• Παρεμβάσεις εκπαίδευσης σε ομάδες γονέων
• Παρεμβάσεις στα κυλικεία
• Παρεμβάσεις πρόληψης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε επίπεδο δήμων και εθνικό επίπεδο.